Hayvansal üretim, insanlık tarihi boyunca medeniyetlerin temel yapı taşlarından biri olmuştur. Artan dünya nüfusu, değişen tüketim alışkanlıkları ve sınırlı doğal kaynaklar, hayvansal üretimde verimliliğin ve sürdürülebilirliğin sağlanmasını her zamankinden daha önemli hâle getirmiştir. Bu bağlamda hayvan ıslahı, genetik potansiyeli yüksek, çevreye ve hastalıklara daha dayanıklı, ekonomik açıdan verimli hayvanların yetiştirilmesinde temel bir rol oynamaktadır.
Yalnızca gıda temini açısından değil; aynı zamanda kırsal kalkınma, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir tarım politikalarının oluşturulması bakımından da stratejik bir öneme sahiptir. Bu üretim faaliyetlerinin temelinde yer alan hayvan ıslahı, yüzyıllardır süregelen geleneksel bilgi birikiminin modern genetik, istatistik, bilgisayar ve biyoteknoloji ile birleştiği çok disiplinli bir bilim alanıdır.
Günümüzde küresel iklim değişikliği, çevresel kaynakların azalması, hayvan refahı talepleri ve genetik çeşitliliğin korunması gibi zorluklar, hayvan ıslahı çalışmalarını daha da önemli ve kaçınılmaz hâle getirmiştir. Islah programlarının yalnızca verim artışı hedefiyle değil; aynı zamanda dayanıklılık, adaptasyon kabiliyeti ve sürdürülebilirlik ilkeleriyle birlikte planlanması gerektiği artık bir gereklilik değil, zorunluluktur.
Bu kitap, hayvan ıslahı alanında bilgi sahibi olmak isteyen öğrencilere, araştırmacılara ve sektör temsilcilerine bilimsel bir temel sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Eser, ziraat fakültelerinde öğrenim gören lisans ve lisansüstü öğrenciler için temel bir kaynak olmasının yanı sıra, bu alanda çalışan araştırmacılar ve uygulayıcılar için de güncel bilgiler sunmayı hedeflemektedir. Konular, bilimsel doğruluk çerçevesinde, sade ve anlaşılır bir dille aktarılmış; gerektiğinde grafik, tablo ve örneklerle desteklenmiştir. Ayrıca okuyucuların bu alandaki bilimsel düşünme kabiliyetlerini geliştirmelerine, sorgulayıcı bir bakış açısı kazanmalarına ve gelecekte yürütecekleri ıslah çalışmalarında daha bilinçli kararlar almalarına katkı sağlama amacını taşımaktadır.
Elinizdeki bu kitap, hayvan ıslahının bilimsel temellerini ve uygulama yöntemlerini sistematik bir biçimde ele almak üzere hazırlanmıştır. Kitapta, kalıtımın temel ilkeleri, fenotipik ve genetik varyasyonlar, genetik parametre tahminleri, damızlık değer tahmini, seleksiyon yöntemleri, melezleme stratejileri gibi geniş bir konu yelpazesi sunulmaktadır. Aynı zamanda, genetik çeşitliliğin korunması ve ıslah programlarının değerlendirilmesi gibi günümüzde büyük önem taşıyan konulara da yer verilmiştir. Her bölüm, alanında kabul görmüş güncel bilimsel bilgiler ışığında hazırlanmış, açıklayıcı örnekler ve görsellerle desteklenmiştir. Kitabın ilerleyen bölümlerinde, klasik ıslah yöntemlerinin yanı sıra moleküler genetik ve genomik seleksiyon gibi çağdaş yaklaşımlara da değinilmiş, böylece okuyucuların hem geleneksel hem de modern ıslah perspektiflerini bir arada değerlendirmeleri amaçlanmıştır.
Kitabın hazırlanmasında katkı sağlayan tüm akademisyen meslektaşlarımıza, eserlerinden yararlandığımız ve bildiğimiz birkaç kelimeyi öğrendiğimiz değerli hocalarımıza ve kitabın basım ve dağıtımını yapan Akademisyen Yayınevine en içten teşekkürlerimizi sunarız.
Ayrıca, hayvan ıslahı alanına gönül vermiş tüm araştırmacılara, uygulayıcılara ve bu kitabı eline alıp okuma zahmetinde bulunan siz değerli okuyuculara da şükranlarımızı sunar, bu çalışmanın hayvancılık sektörüne ve bilim dünyasına faydalı olmasını dileriz.
Bilimsel merakınızın ve üretme heyecanınızın hiç bitmemesi dileğiyle...

Prof. Dr. Serdar Duru
Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Gökçe
Ağustos 2025

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM  1 Hayvan Islahına Giriş
Gökhan GÖKÇE
BÖLÜM  2 Kalıtımın Temel İlkeleri ve Temel Kavramlar
Gökhan Gökçe
BÖLÜM  3 Hayvan Islahı Programının Planlanması
Serdar DURU
BÖLÜM  4 Fenotip, Varyans Bileşenleri ve Genetik Parametre Tahmini
Aziz ŞAHİN
BÖLÜM  5     Seleksiyonun Temel Prensipleri
Onur ŞAHİN
BÖLÜM  6 Seleksiyonun Yöntemleri ve Damızlık Değer Tahmini
Onur ŞAHİN
BÖLÜM  7 Genetik Çeşitlilik
Mervan BAYRAKTAR
BÖLÜM  8 Melezleme
Onur ŞAHİN
BÖLÜM  9 Hayvan Islahı Programının Değerlendirilmesi
Serdar DURU
BÖLÜM  10 Genetik Çeşitliliğin Korunması
Mervan BAYRAKTAR