"Deliriyor muyuz yoksa? Acaba kenti büyük bir hastaneye mi dönüştürmek gerekecek?"

Damarlarında cıva ayaklarının altında yüzlerce iğne varmışçasına hareketli ve coşkulu bir biliminsanı gibi görünen eksantrik Doktor Ox yaşamları alabildiğine tekdüze ağırkanlı insanların yaşadığı Quiquendone kentinin aydınlatılması işini üstlenir ve bunun için bir gaz fabrikası inşa ettirerek çalışmalara başlar. Ancak gaz borularının döşenmesiyle birlikte kentte esrarengiz olaylar baş gösterir.

Jules Verne'den bilimsel yanı olduğu kadar mizahi yanı da ağır basan bilimkurgunun olmazsa olmazlarından "aydınlanma" metaforunu doğrudan kullanarak eleştirel yanıyla da öncülük yapan Doktor Ox'un Deneyi tek solukta okunacak bir kitap.