'Osmanlı târîhinde fi'l-hakîka pek karışık ve 'âdetâ nefretle yâd edilecek devirler vardır; fakat hiçbiri bu zorbalar idâresine makîs değildir. Hüsn-i niyetle başlayan neticede koca bir devletin izmihlâliyle nihayetlenen bu devir 'Osmanlı târîhinin en elîm safhasıdır. Hiçbir zamanda 'Osmanlı milleti kendi efrâdı tarafından bu derece zâlimâne bir gadre uğramamışdır. Hiçbir devirde 'Osmanlı devleti dört beş zorbanın şekaveti yüzünden bu mertebe acıklı bir felâkete giriftâr olmamışdır. Hiçbir vakitde 'Osmanlı pâdişâhı etrafında dökülen kanlardan sönen hânümânlardan bî-haber geçici bir saltanatın parıltıları içinde bedbaht milletinin felâketini idrak edemeyerek ecdadının mukaddes mîrâsını düşmanlara parçalatmamışdır.