Bilindiği gibi medeniyet projesi bir bütündür. Ama her bütünsel inşanın bir ana merkezi vardır. Hayatı eşyayı insanı ve varlığı yeniden anlamanın/yorumlamanın yolu yeni paradigmalar ve yeni bilgi sistemleri oluşturmaktan geçer. Bilgi sistemlerinin inşası için oluşturucu bir akla ihtiyaç vardır. Oluşturucu aklın ihya ve inşası ile ancak yeni bir kültür ve medeniyet sıçraması gerçekleştirilmiştir. İslam düşüncesi alanında bir zenginlik kaynağı olarak görülen ve de görülmesi gereken kelami ekollerin her biri diğerinden sistematik düşünce temelinde bağımsız olarak tüzel gelişim şartlarına ve kurucu teorisyenlerinin bireysel tabiatlarına özgü bir karakter taşımaları yönüyle akıl ve nakle biçtikleri rolde dönüşümlü bir çizgi izlediklerinden söz edilebilir. Elbette düz olmayan bu çizginin varoluşunda merkezin etkisi kadar sosyal çevrenin etkisi de göz ardı edilmemelidir. Zira geçmişin anlam araştırması ve kritiği yapılmadan geleceğin inşası sağlam zeminler üzerine sağlıklı bir şekilde oturtulamaz.