İttihat ve Terakki Türk siyasi hayatında baskın kendisinden sonraki siyasi partilere örnek olan ve öncülük yapan bir örgüttür. İttihat ve Terakki üyeleri daha partiye dönüşmeden Paris sokaklarında anayasa parlamento ve devrim kavramlarını tartışmaya başlamışlardır. Nitekim başlangıçta ne kadar Osmanlıcılıktan bahsedilse de parti liderliğin "Milliyetçilik" akımından beslenmeye başlandığı söylenebilir. İttihat ve Terakki'nin arka planında Anadolu'dan Avrupa'ya giderek aydınlanma fikirleriyle temasa geçen bir Osmanlı tebaası görülmektedir. III. Selim'den itibaren modernleşmeden maddi olarak pay alan Osmanlı ordusu yeni yapılanması bu yapıyı kullanan asker ve komutanların birbirlerinden uzaklaşmasına neden olmuştur. Daha sonraları da bu yapının menşei olan Avrupa'ya duyulan hayranlık bu uzaklaşmayı beslemiştir. Sonuç olarak Jön Türklerin başlattığı fikir aktarımları imparatorluk elitlerinin yarı aydınlanmasına neden olmuş aynı anda yönetim modelinde de modernleşme akımları başlamıştır. Türk siyasi kültür hayatında modern anlamda ki ilk siyasi parti olarak kabul edilen İttihat ve Terakki'nin bir açıdan modern bir parti olma görevlerini de üstlendiğini söylemek mümkündür. Bu amaçla da dikkat çekici yeni politikalar uygulamışlardır. Ancak Cumhuriyet sonrası İttihat ve Terakki düşünce ve uygulamaları cumhuriyet felsefesini derinden etkilemiştir.

''Bu bilinmezliğin içinde külleri alevlendirmeye sonsuzluğun başlangıcı fedailer olup barut öksürmeye geldik.''