''Kapitalizm, gelişmesi sırasında, ulusal sorun konusunda iki tarihsel eğilim gösterir. Birincisi, ulusal yaşamın ve ulusal hareketlerin uyanışıdır, ikincisi, uluslararasında her türlü ilişkilerin gelişmesi ve çoğalmasıdır, ...enternasyonal birliğin yaratılmasıdır." (Lenin, Ulusların Kaderlerini Tayin Hakkı, sf.24, Sol Yayınları, 12. baskı)
1- Kapitalist sistemin kurucusu ve yöneticisi burjuvazi; feodal sınıflara karşı mücadele verdiği ve iktidara yürüdüğü tarihi anda yani devrimci olduğu dönemde, emekçileri de mücadeleye katarak uluslaşmayı sağlamıştır.
2- Burjuvazi iktidara geldikten sonra, daha fazla kar etmek için, sömürü ağını, teknolojiyi ve uluslararası ilişkileri geliştirmiştir. Kapitalizm, nesnel olarak toplumsallaşmayı ve enternasyonalizmi geliştirmektedir.
Bu iki gelişme zıt gibi gözükse de toplumsal yasaların gereği, birbirini tamamlayan iki sürecin diyalektik birliğini ifade eder. Fakat kapitalist sistemi, daha fazla kar ve eşitsiz gelişme yasası, serbest rekabetten emperyalist aşamaya taşır. Kapitalist sistem böylece, başlangıçta uyumlu olduğu uluslaşma ve demokrasiyle çatışmaya başlar. Bu çatışma, emperyalist-kapitalist sistemi aşağıdaki öznel adımları atmaya zorlar:
Uluslaşmayı bastırmak için ülkeleri fiili olarak işgal eder. Ülkelere mal, sermaye ve teknoloji ihraç ederek ulusal gelişmeleri kontrol eder. İlerici gelişmeler karşısında askeri darbeler vb. yollarla otokrat devletlerin kurulmasını örgütler. Uluslaşmayı milliyetçilik -ırkçılık ve faşist kalıplar içinde geliştirir. Ülkelerdeki tüm etnik yapılarla ilişkiye geçip, onları istismar ederek, kendi kontrolünde suni ulusal devletler yaratır. Askeri, siyasi, kültürel, ekonomik küresel örgütler kurarak ve planlar, doktrinler icat ederek, tüm demokratik gelişmeleri bastırır.
Bu vb. adımlar, onların gericileştiğini gösterir ve Aydınlanmayı göstermelik olarak savunurlar. Bu da kapitalizm koşullarında uluslaşmanın ve Aydınlanmanın artık proletaryanın öncülüğünde başarılacağını ve tüketilerek uluslararası kaynaşmanın sağlanacağını bize söyler.